گاز R22 چیست؟ ✅ معرفی گاز مبرد R22

در سیستم‌های تهویه مطبوع که براساس سیکل تبرید عمل می‌کنند از گاز مبرد برای جذب گرما و انتقال آن به محیط بیرون استفاده می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد این مادۀ شیمیایی در سیستم‌های HVAC است و با توجه به تغییرات محیط زیستی و گرمایش زمین، میزان استفاده از این دستگاه‌ها روز به روز بیشتر می‌شود. نقطه جوش‌های بسیار پایین گازهای مبرد باعث شده تا از آن‌ها در سیستم خنک سازی استفاده شود. یکی از مبردهای پراستفاده در این زمینه، R22 است. کلرودی فلورومتان یا دی فلوئورومونوکلرومتان یک هیدروکلرو فلوئورو کربن (HCFC) است. این گاز بی‌رنگ بیشتر با نام‌های HCFC-22 یا R-22 یا CHClF شناخته می‌شود. هنگامی که R22 در هوای بیرون منتشر می‌شود، لایه ازن زمین را تخریب می‌کند که به نوبه خود به تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان سرعت می‌بخشد. به گفته سازمان حفاظت محیط زیست، از زمان شروع انتشار گاز R22، منجر به ایجاد “حفره ازن” بر فراز قطب جنوب شده است.

در پروتکل مونترال تصمیم گرفته شد که استفاده از این گاز و سایر مواد مخرب لایه ازن مانند HCFCs، CFCs و Halons، به دلیل پتانسیل تخریب لایه ازن و تاثیر بالا بر روی گرمایش جهانی، ممنوع شوند و تا سال 2030 هیچ اثری از آن‌ها باقی نماند. استفاده از R-22 در کشورهای در حال توسعه به تدریج کنار گذاشته شده است، جایی که عمدتاً برای دستگاه‌های تهویه مطبوع از آن استفاده می‌شود.

گاز مبرد R22 چیست؟

مبرد R22 که با نام‌های فریون R22 و فریون HCFC-22 نیز شناخته می‌شود، یک گاز بی‌رنگ، غیرقابل اشتعال و تقریباً بی‌بو است که در دسته گازهای گلخانه‌ای قرار می‌گیرد و در کپسول‌های با رنگ سبز روشن به بازار عرضه می‌شود. این گاز از آن دسته گازهایی است که با انواع روغن‌های معدنی همچون روغن سفید و آلکیل بنزن و روغن پلی استر، سازگاری دارد و همچنین به دلیل سازگاری با انواع کمپرسورهای تهویه مطبوع، در بسیاری از مصارف مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای نمونه در انواع کولر گازی و اسپلیت ایستاده، سیستم VRF، چیلر تراکمی، مینی چیلر، داکت اسپلیت، انواع یخچال فریزر خانگی، کندانسینگ یونیت سردخانه و غیره از R22 بهره برده می‌شود.

خواص گاز مبرد R22

• فرمول شیمیایی محصول CHCLF2 است و جرم مولکولی آن 86.5 mol/g است.
• نقطه جوش این مبرد، منفی 40.7 درجه است.
• بی رنگ و بی بو است.
• فشار بحرانی آن 4990 kpa است.
• مدت زندگی در اتمسفر، 12 سال است.
• نقطه جوش R22، منفی 40.7 درجه سانتی‌گراد است.

لازم به ذکر است که وقتی می‌گوییم طول عمر مبرد R22 به مدت 12 سال است یعنی این مولکول به مدت 12 سال، لایه ازون را تخریب می‌کند و بعد از آن از چرخه فعالیت باز می‌ایستد، که این موضوع نقطه ضعف R22 نیز به حساب می‌آید.

R-22 از کلروفرم (chloroform) تهیه می‌شود:

HCCl3 + 2 HF → HCF2Cl + 2 HCl

چرا R22 در حال حذف شدن است؟

مبرد R22 یک ماده شیمیایی است که هم در تهویه مطبوع و هم در پمپ‌های حرارتی برای خنک کردن استفاده می‌شود. این گاز در ابتدا به عنوان جایگزینی برای CFC-11 و CFC-12 استفاده شد زیرا این دو تاثیر بسیار بدی بر تخریب لایه ازن داشتند. برای مدت بیش از 40 سال، گاز R22 به عنوان بهترین گزینه در دستگاه‌های تهویه مطبوع استفاده می‌شد. میزان تخریب R22 نسبت به سایر گازهایی که حاوی کلر هستند از همه کمتر است و به حدود 0.055 می‌رسد. با این حال، میزان تخریب لایه ازن به حدی است که حتی این میزان نیز دیگر تحمل نمی‌شود.

در راستای قانونی که به عنوان پروتکل مونترال به تصویب تمام کشورهای سازمان ملل رسیده است و تصمیم به حذف این گاز از چرخه تبرید گرفته شد، در 1 ژانویه 2020 نیز آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) تولید و واردات مبرد R22 را به دلیل تأثیر مضر آن بر لایه اوزون هنگام انتشار در هوا ممنوع کرد. اگرچه برخی از سیستم‌های تهویه مطبوع قدیمی هنوز هم از R22 استفاده می‌کنند، اما امروزه تولید، واردات و استفاده از آن در ایالات متحده به طور کامل در دستگاه‌های جدید، ممنوع شده است. یعنی اگر در آمریکا بخواهید اقدام به تعویض دستگاه سرمایش خود نمایید دیگر مجبور خواهید بود از دستگاه‌هایی استفاده نمایید که از گازهای سازگار با محیط زیست مانند R410A استفاده می‌نمایند.

همان‌طور که R22 جایگزین بهتری برای R11 و R12 بود، امروزه گازهای مبرد جدیدتری به بازار راه یافته‌اند که بازدهی بالاتر و اثرات تخریبی پایین‌تری نسبت به R22 دارند. البته در کشورهای جهان سوم همچنان گاز R22 دارای محبوبیت است و به دلیل هزینه‌های بالایی که حرکت به سمت فناوری جدید به همراه دارد، بسیاری از این کشورها از حذف R22 اجتناب می‌کنند. اما بهترین جایگزین‌های گاز R22 را می‌توان این گازها نامید:

• R407C
• R407B
• R407A
• R422B
• R422C
• R422D
• R600

چگونه متوجه شویم که دستگاه تهویه مطبوع ما از چه گازی استفاده می‌کند؟

نوع مبردی که سیستم تهویه مطبوع شما استفاده می‌کند باید در دفترچه راهنمای آن ذکر شده باشد. اگر کتابچه راهنمای خود را پیدا نکردید، سعی کنید با توزیع کننده یا شرکتی که سیستم تهویه مطبوع شما را فروخته یا سرویس می‌دهد تماس بگیرید تا این موضوع را از آن‌ها سوال کنید. اگر هیچ کدام از این روش‌ها جواب نداد، باید بتوانید نوع مبرد را در صفحه اطلاعات دستگاه خود پیدا کنید. برای تهویه مطبوع مرکزی، معمولاً می توانید برچسبی را در قسمت بیرونی دستگاه خود پیدا کنید. برای پمپ‌های حرارتی، می‌توانید صفحه اطلاعات را کمی بالاتر از شیرهای مبرد در پشت دستگاه پیدا کنید. هنگامی که صفحه داده واقعی را پیدا کردید، یک نشانگر واضح را مشاهده خواهید کرد که نشان می‌دهد سیستم شما از چه نوع مبردی استفاده می‌کند.

قیمت گاز مبرد R22

مهم است که به خاطر داشته باشید، قیمت R22 برای شما به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله محل زندگی شما، اندازه و سن واحد HVAC شما، و میزان کاری که یک متخصص HVAC باید انجام دهد. در حالی که این اعداد در نوسان هستند، R22 همیشه گران‌تر خواهد شد زیرا به دلیل اجبار به حذف آن، میزان کمتری تولید می‌شود و به همین دلیل میزان تقاضا از عرضه بیشتر می‌شود. همین دلیل افزایش قیمت در آینده احتمالاً باعث خواهد شد بسیاری از افراد قید استفاده از R22 را زده و به سراغ دستگاه‌های جدیدتر بروند.

تفاوت مبرد R22 و R410

مبرد R22 یک گاز منسوخ شده است و طبق قانون اصلاح شده هوای پاک، تمام کارخانه‌های تولید مبرد و همچنین سیستم‌های تهویه مطبوع ملزم به حذف آن و استفاده از مبردهایی دوستدار محیط زیست و لایه اوزون مانند R410 هستند که در ضمن دارای خنک کنندگی بیشتری نیز هستند. تعدادی از تفاوت‌های این دو مبرد عبارتند از:

• کمپرسورهایی که با گاز R22 کار می‌کنند از روغن معدنی استفاده کرده، در حالی که روغن کمپرسورهایی که با مبرد R410 کار می‌کنند مصنوعی و تقویت شده هستند.
• کمپرسورهایی که با مبرد R410 کار می‌کنند به میزان 40% قدرت خنک کنندگی بالاتری نسبت به کمپرسورهایی که با مبرد گاز R22 کار می‌کنند دارند.
• کمپرسورهایی که از R410 استفاده می‌کنند، باکیفیت بالا و پرقدرت‌تر از کمپرسورهای R22 هستند.

جمع‌بندی

اگر سیستم تهویه مطبوع شما همچنان از R22 استفاده می‌کند، نیازی نیست فوراً سیستم خود را تعویض کنید. برنامه EPA برای حذف تدریجی این مواد شیمیایی مضر، درست بیش از هفت سال دیگر طول می‌کشد، به‌طوری که شما می‌توانید در زمانی مناسب، به مبردهای سازگار با محیط زیست روی بیاورید. البته باید در نظر داشته باشید این قانون در کشورهای پیشرفته اجرا می‌شود و در کشوری مثل ایران همچنان قانونی برای عدم تولید و استفاده از گاز R22 وجود ندارد.

اگر از دستگاه‌هایی با گاز R22 استفاده می‌کنید حتماً به سرویس و نگهداری آن، اهمیت ویژه بدهید و فیلترهای آن را به‌طور منظم تعویض نمایید. انجام این کار می‌تواند به کاهش آسیب‌های زیست محیطی کمک کند. همچنین همیشه از تکنسین تهویه مطبوع خود بخواهید هرگونه نشتی در سیستم شما را برطرف کند تا میزان بازگشت R22 به لایه اوزون به حداقل برسد.

پرسش و پاسخ