چگونه دستگاه فن کویل را تمیز کنیم؟

واحدهای فن کویل که به عنوان یکی از انواع تجهیزات حوزه تهویه مطبوع شناخته می‌شوند، عمدتاً از موتور، فن و کویل تشکیل شده‌اند. نحوه عملکرد آن اینگونه است که برای سیستم سرمایش، آب سرد را از چیلر یا مینی چیلر، و برای سیستم گرمایش، آب گرم را از بویلر یا پکیج دریافت می‌کند و آن را در لوله‌های مسی کویل جاری می‌کند. از طرف دیگر هوای محیط را از طریق مسیر ورودی که برای آن تعیین شده گرفته و از فیلتر خود رد می‌کند. در نهایت فن دستگاه با استفاده از موتور، چرخیده و این هوای ورودی را به سمت کویل، دهش می‌کند. در نتیجه هوای سرد یا گرم از طریق دریچه خروجی، به محیط اطراف وارد می‌شود.

این روند ساده، فرآیندی است که برای فن کوئل تعریف شده تا کار سرمایش یا گرمایش را انجام دهد. اما این عملکرد همیشه به شکل بهینه و درست انجام نمی‌شود و عوامل گوناگونی وجود دارند که ممکن است این فرآیند را تحت تاثیر خود قرار دهند و بازدهی دستگاه فن کویل را کاهش داده و یا کلاً از بین ببرند. یکی از این عوامل، کثیف شدن قطعات مختلف فن کویل است که با توجه به محیطی که در آن استفاده می‌شوند، ممکن است در مدت کوتاه و یا بلندتری، گرفتار آن شوند. پس سرویس و نگهداری واحد فن کویل، امری ضروری است که با توجه به محلی که در آن قرار دارد، باید هر چند وقت یکبار انجام شود.

ممکن است بخواهید فرآیند تمیز کردن دستگاه فن کویل را خودتان انجام دهید. اگر به هیچ‌وجه تخصص فنی در امور اینچنینی ندارید، اصلاً انجام این کار توسط خودتان را توصیه نمی‌کنیم و بهتر است آن را به یک سرویس‌کار مجرب بسپارید. اما اگر در امور فنی سررشته دارید، می‌توانید در ادامه این مقاله با تهویه آسمان همراه باشید تا در رابطه با جزئیات مربوط به تمیز کردن دستگاه فن کویل بیشتر آشنا شوید.

تمیز کردن فن کویل زمینی یا سقفی؟

اگر مقاله “فن کویل چیست؟” را مطالعه کرده باشید، متوجه شده‌اید که این دستگاه، انواع مختلفی دارد که دو نوع رایج و پرطرفدار آن، عبارت است از فن کویل زمینی و فن کویل سقفی.

فرآیند عملکرد این دو نوع دستگاه تفاوت زیادی با هم ندارند. اما در بحث نظافت و تمیز کردن قطعات و راحتی انجام کار، کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. احتمالاً شما هم حدس می‌زنید که فن کویل زمینی با توجه به نام خود، بر روی زمین نصب شده و دسترسی به قطعات آن بسیار راحت است. اما در مقابل، سرویس و نگهداری فن کویل سقفی که در داخل سقف کاذب نصب شده و با پیچ‌های متری به سقف و دیوار جانبی آن، پیچ می‌شود، بسیار دشوارتر است، به خصوص اگر بخواهید دستگاه را باز نکرده و در همان جای خود، اقدام به نظافت آن نمایید.

البته باید در نظر داشته باشید که باز کردن دستگاه فن کویل سقفی، فقط محدود به باز کردن پیچ‌های اتصال آن به سقف نیست. هر دستگاه فن کویلی دارای دو نوع اتصالات برقی و تاسیساتی است. اتصالات برقی که مشخصاً برای روشن شدن دستگاه لازم است و باز کردن آن نیز کار ساده‌ای است. اما اتصالات تاسیساتی، مربوط به لوله‌های رفت و برگشت آب می‌باشد. این تاسیسات می‌تواند دو لوله‌ای یا چهار لوله‌ای باشد. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله “تفاوت فن کویل دو لوله ای و چهار لوله ای” را مطالعه نمایید. باز کردن محل اتصال لوله‌های آب با فن کویل، کار ساده‌ای نیست و باید قبل از باز کردن اقدام به تخلیه آب نمود که اینکار نیاز به تجربه دارد.

اینکه بخواهید برای تمیز کردن دستگاه فن کویل سقفی، آن را پایین بیاورید و یا سر جای خود آن را انجام دهید، خیلی بستگی به محل نصب و سادگی دسترسی به قطعات آن دارد و باید با توجه به این موارد تصمیم درست را بگیرید.

ما در ادامه نحوه تمیز نمودن هر کدام از قطعات فن کویل را، فارق از اینکه نوع زمینی باشد یا سقفی، مورد بحث قرار خواهیم داد. شما با توجه به نوع دستگاه خود می‌توانید این مراحل را طی نمایید.

خاموش کردن فن کویل و باز کردن پنل

قبل از انجام هر کاری، ابتدا باید ایمنی را رعایت کنید تا اتفاق بدی برای شما پیش نیاید. خاموش کردن دستگاه از طریق خاموش کردن فیوز برق آن، یک ضرورت است که می‌تواند حافظ جان شما باشد و نباید به هیچ‌وجه این مورد را دستکم بگیرید.

بعد از خاموش کردن دستگاه، باید پیچ‌های محفظه دستگاه را باز نموده تا به داخل آن دسترسی پیدا کنید.

تمیز کردن فیلتر فن کویل

اولین قسمتی که باید همیشه اقدام به تمیز کردن آن نمایید، فیلتر دستگاه است. فیلتر در مسیر مکش هوای بیرون به داخل دستگاه قرار دارد و انواع گردوغبار و پرزهای فرش‌ها را به خود می‌گیرد. به خصوص در خانه‌های ما ایرانی‌ها که از فرش زیاد استفاده می‌شود، مشکل پرز همیشه به میزان زیادی وجود دارد. به همین دلیل بعد از مدتی که دستگاه به کار مشغول باشد، به سرعت مسیر این فیلتر با انواع آلودگی‌ها، مسدود می‌شود و نیاز به تمیز کردن آن می‌باشد.

نمونه‌ای از فیلتر آلومینیومی که بر روی فن کویل نصب شده است.

فیلترهای فن کویل معمولاً به دو شکل آلومینیومی و پارچه‌ای وجود دارند. دستگاه‌های فن کویل سقفی توکار تولیدی تهویه آسمان، به دلیل بازدهی بالاتر، تماماً از فیلترهای آلومینیومی استفاده می‌کنند. با باز کردن پیچ‌های فیلتر، می‌توانید به سادگی آن را از جای خود در آورید.

برای تمیز کردن فیلتر، هم می‌توانید از باد گرفتن کمک بگیرید و هم اقدام به شستشوی آن نمایید. در صورتی که دستگاه شما دارای فیلتر آلومینیومی باشد، به راحتی می‌توانید آن را شستشو دهید و آلودگی‌ها و گردوغبار را از آن بزدایید. اما برای فیلتر پارچه‌ای می‌توانید از روش باد گرفتن استفاده کنید. انواع دستگاه‌های بلوور یا بلوئر (دستگاه دمنده یا مکنده) که قادرند باد را با فشار زیاد بدمند، می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند. اما اگر این دستگاه را در اختیار ندارید می‌توانید از سشوار (دمنده) یا جارو برقی (مکنده) نیز استفاده کنید.

تمیز کردن فن و موتور

فن و موتور، قطعات مهم بعدی هستند که باید اقدام به نظافت آن‌ها نمود. بهترین کار این است که این قطعات را از جای خود باز کرده و کار تمیز کردن آن‌ها را انجام دهید. تهویه آسمان، فن و موتور را در دستگاه‌های خود به‌گونه‌ای طراحی کرده که بتوانید به سادگی آن‌ها را باز نمایید.

فن و موتور آن، با توجه به ماهیت کاری که انجام می‌دهند، پر از خاک و گردوغبار هستند که بهترین روش برای تمیز کردن آن‌ها، باد گرفتنشان است. تمیز کردن این قطعات با آب، بسیار خطرناک بوده و ممکن است به موتور آسیب جدی وارد کند.

مجموعه دو عدد فن و یک موتور، نصب شده بر روی دستگاه فن کویل

تمیز کردن کویل

بزرگترین مشکلی که آلودگی‌ها و گردوغبار برای راندمان دستگاه فن کویل ایجاد می‌کنند، در رابطه با کویل دستگاه است. این آلودگی‌ها به مرور زمان بر روی فین‌های کویل نشسته و مسیر عبور هوا را می‌بندند. این موضوع نه تنها باعث ایجاد صدا در فن کویل می‌شود، بلکه راندمان کاری آن را نیز به شدت کاهش (بعضاً تا 50 درصد) می‌دهد به شکلی که احساس خروج هوای سرد و یا گرم را از دستگاه خود ندارید، در حالی که آب سرد یا گرم در داخل کویل‌ها در جریان است.

البته باید در نظر داشته باشید که ابعاد مربوط به FPI دستگاه فن کویل، در اینکه چقدر مستعد نشستن آلودگی باشد، تعیین کننده است. FPI واحدی است که تعیین می‌کند در هر اینچ، چه تعداد فین (Fin) قرار دارد. این تعداد باید به میزانی باشد که نه راندمان کاری دستگاه پایین بیاید و نه اینکه به‌گونه‌ای باشد که آلودگی‌ها به راحتی مسیر را مسدود کنند. تهویه آسمان در محصولات خود از استاندارد 12FPI استفاده می‌نماید که یک استاندارد پذیرفته شده در سطح جهانی است و بهترین بازده را در موارد گفته شده، ارائه می‌نماید. در صورتی که نیاز به اطلاعات بیشتر در زمینه کویل و فین دارید، مقاله “کویل فین دار چیست؟” را مطالعه نمایید.

برای تمیز کردن کویل هم باید بین فین‌های آن هوا گرفته شود و هم شسته شود تا آلودگی‌ها کاملاً از روی آن زدوده شوند.

سمت راست: یک کویل تمیز و سرویس شده، سمت چپ: یک کویل با انواع آلودگی‌ها در بین فین‌ها

این تمیزکاری تنها مربوط به فضای روی کویل و فین‌ها است. این در حالی است که داخل لوله‌های کویل نیز به دلیل رسوب آب، گرفتگی‌هایی به مرور زمان ایجاد می‌شود، به خصوص اگر سختی گیر آب در تاسیسات استفاده نشده باشد. گرفتگی مربوط به داخل لوله‌های کویل، تنها توسط اسیدشویی از بین می‌روند.

احتمالاً اصطلاح اسیدشویی را زیاد از تعمیرکاران شنیده‌اید. اسیدشویی روشی است که از آن برای تمیز کردن لوله‌های کویل و افزایش راندمان فن کویل استفاده می‌شود. اسیدشویی راه‌حل این مشکل رسوب آب در کویل‌ها است. برای اسیدشویی فن کویل معمولاً از اسید هیدرو کلریک و یا اسید سولفامیک استفاده می‌شود، که معمولاً غلظت متفاوت در آن‌ها وجود دارد. در فرآیند اسیدشویی فن‌کویل حتماً باید از اسید به صورت بهینه استفاده کرد. حتماً قبل از شروع فرآیند اسیدشویی اقدام به بررسی لوله‌های کویل کنید تا شکستگی و خوردگی در آن‌ها وجود نداشته باشد. در صورت شکستگی لوله‌ها، اسید به بیرون نفوذ می‌کند و موجب خرابی دستگاه و یا آسیب به محیط می‌شود.

لازم به ذکر است که در زمان اسیدشویی نباید از هیچ جسم نوک تیز و آسیب زننده برای کندن رسوبات لوله‌ها استفاده کنید. انجام این کار به لوله‌ها آسیب وارد می‌کند. در صورت نیاز از میله جنس برنج استفاده کنید و به آرامی به رسوبات فشار وارد کنید.

تمیز کردن سینی درین

سینی درین قطعه‌ای است که در زیر دستگاه فن کویل قرار می‌گیرد و آب ایجاد شده در دستگاه را به سمت مسیر خروجی هدایت می‌کند. در بسیاری از موارد دیده شده که خروجی درین به مرور زمان توسط انواع آلودگی‌ها و پرزها، دچار گرفتگی می‌شود. وقتی خروجی درین گرفته شود، آب با دبی مشخصی که می‌بایست خارج شود، از لوله خارج نشده و سینی درین پر از آب شده و از دستگاه سرریز می‌کند. به همین دلیل خروجی درین باید همیشه تمیز شود.

نکته دیگری که در رابطه با سینی درین وجود دارد این است که با توجه به اینکه داخل این سینی همیشه مرطوب است و هیچ‌گاه در معرض آفتاب نیز قرار ندارد، بسیار مستعد رشد قارچ و باکتری است. این قارچ و باکتری‌ها باعث آلودگی هوا نیز می‌شوند که تاثیرات بدی نیز بر روی انسان می‌گذارند. برای آشنایی با تاثیرات مخرب تهویه مطبوع، پیشنهاد می‌کنیم مقاله “سندروم ساختمان بیمار” را مطالعه نمایید تا با عواقب آن آشنا شوید. به همین دلیل در صنایعی که دارای حساسیت‌های زیادی در این زمینه هستند، مانند بیمارستان‌ها و صنایع غذایی و بهداشتی، از سینی درین استیل استفاده می‌کنند که هیچ‌گونه میکروب و آلودگی به خود نمی‌گیرد. اما در غیراینصورت باید هر چند وقت یکبار اقدام به نظافت سینی درین نمایید.

تمیز کردن بدنه و بستن دستگاه

بعد از تمیز کردن فیلتر، فن و موتور، کویل و سینی درین، بهتر است با یک پارچه اقدام به تمیز کردن بدنه دستگاه نموده و گردوخاک روی آن را بردارید و درنهایت تمام درهای دستگاه را مجدد بسته و پیچ نمایید.

جمع‌بندی

تمیز کردن فن کویل به سیستم HVAC شما کمک می‌کند تا به طور موثر به کار خود ادامه دهد و می‌تواند به افزایش عمر آن کمک کرده و سروصداها را نیز کاهش دهد. این نظافت شامل تمیز کردن فیلتر، فن، موتور، کویل، سینی درین و بدنه فن کویل می‌شود که هر کدام باید به روش خود تمیز شود. توصیه می‌کنیم هر سال قبل از شروع فصل گرما یا سرما، دستگاه فن کوئل خود را تمیز کنید، و ایده آل است که در اواسط فصل نیز این عمل نظافت تکرار شود.